آیا ارزش دارد که معامله گر فارکس شویم ؟

پنج گام که هر معامله گر موفق پیموده است
این اولین گامی است که بر می دارید هنگامی که شروع به معامله گری در بازارهای مالی می کنید. شما می دانید که این یک راه خوب برای پول درآوردن است چرا که شما خیلی در مورد آن شنیده اید و اینکه افراد زیادی در آن میلیونر شده اند. متاسفانه، درست مانند زمانی که می خواهید رانندگی یاد بگیرید فکر می کنید که آسان خواهد بود، مگر چقدر می خواهد سخت باشد؟ قیمت یا بالا می رود یا پایین، پس چه راز بزرگی می تواند وجود داشته باشد، بزن بریم پول در بیاریم!
متاسفانه درست مانند زمانی که اولین بار پشت ماشین می نشینید، سریعا می فهمید که هیچ ایده ای ندارید که چه باید بکنید. معاملات زیادی انجام می دهید و ریسک های زیادی می کنید. وقتی وارد یک معامله می شوید بازار در خلاف جهت شما بر می گردد بنابراین شما دوباره خلاف جهت وارد می شوید و بازار دوباره بر می گردد … و دوباره، و دوباره.
شما ممکن است یک موفقیت اولیه داشته باشید، که این حتی بدتر است، چرا که به مغزتان می گوید این واقعا ساده است و شما شروع به ریسک بیشتر می کنید.
برای اینکه ضررها را جبران کنی هربار که می خواهید وارد معامله شوید آیا ارزش دارد که معامله گر فارکس شویم ؟ آیا ارزش دارد که معامله گر فارکس شویم ؟ حجم را دوبرابر میکنید. این کار بعضی وقت ها جواب می دهد ولی در بیشتر موارد آسیب جدی به شما می زند. در این مرحله شما کاملا نسبت به بی کفایتی خود در معامله گری بی توجه هستید. این مرحله ممکن است یک یا دو هفته طول بکشد ولی بازار معمولا سریع است و شما وارد مرحله بعد می شوید.
گام دوم: آگاهی از بی کفایتی
مرحله دوم جایی است که شما می فهمید معامله گری به این سادگی ها هم نیست و شما احتمالا باید یک سری کارهایی انجام دهید. شما آگاهانه می فهمید که یک معامله گر بی تجربه هستید. شما مهارت یا بینش کافی برای سوددهی مستمر ندارید.
شما آماده می شوید که کلی سیستم و کتاب تهیه کنید، و تمام وب سایت ها از سراسر دنیا را بخوانید. و جستجوی خود را برای یافتن سیستم جادویی آغاز می کنید. در این دوره شما شبیه کوچ نشینان خواهید بود، شما دائما در حال پریدن از این روش به آن روش به صورت روزانه یا هفتگی هستید و هیچ سیستم را به مدت کافی تست نمی کنید که ببینید آیا واقعا جواب می دهد یا خیر. هر بار که با اندیکاتور تازه ای آشنا می شوید به وجد می آیید که این همان چیزی بود که دنبالش می گشتم.
شما سیستم های اتوماتیک را در متاتریدر تست می کنید، شروع می کنید به کار کردن با میانگین های حرکتی، خطوط فیبوناچی، مقاومت ها و حمایت ها، پیوت ها، فراکتال ها، واگرایی ها، DMI، ADX و صدها چیز دیگر به امید یافتن سیستم جادویی. شما دائما در حال جستجوی قله و کف حرکت ها هستید و می خواهید نقطه دقیق بازگشت را با اندیکاتورهای خود بیابید و در نهایت خود را در میان معاملات ضررده می بینید و حتی حجم آنها را اضافه می کنید چرا که مطمئن هستید تحلیلتان درست است.
شما وارد فروم ها و چت روم ها می شوید و می بینید معامله گران دیگر در حال سود کردن هستند و می خواهید بدانید چرا شما نمی توانید. کلی سوال می پرسید، بعضی از آنها انقدر احمقانه هستند که وقتی به آن زمان برگردید تعجب می کنید. در نهایت شما به جایی می رسید که می گویید تمام افرادی که می گویند ما موفق هستیم دروغگو هستند. آنها نمی توانند آن مقدار که می گویند درآمد داشته باشند چرا که شما مطالعه کردید و نتوانستید. شما به اندازه آنها می دانید پس آنها دروغ می گویند. ولی روزها می گذرد و آنها آنجا هستند و حساب هایشان درحال افزایش است درحالی که شما ضرر می کنید.
شما مثل یک پسر بچه عمل می کنید. معامله گران موفق به شما به رایگان پند می دهند ولی شما یک دنده هستید و فکر می کنید همه چیز را می دانید. شما هیچ نصیحتی را نمی پذیرید و معاملات بیش از حد روی حسابتان انجام میدهید با آنکه همه به شما می گویند از روی عصبانیت این کار را می کنید ولی شما بهتر می دانید. در ادامه شما پیشنهاد های معاملاتی دیگران را هم مدنظر قرار می دهید ولی برایتان جواب نمی دهد و برای تهیه سیگنال پول می دهید ولی باز هم ضرر می کنید.
این مرحله ممکن است سالیان سال ادامه پیدا کند. در حقیقت با توجه به تجربه شخصی و صحبتی که با معامله گران دیگر شده، این مرحله به راحتی بیش از یک سال تا نزدیک ۳ سال ممکن است ادامه پیدا کند. همچنین این مرحله ای است که احتمالا شما به خاطر سرخوردگی محض این کار را رها خواهید کرد.
حدود ۶۰ درصد معامله گران تازه کار فارکس در ۳ ماه اول این کار را رها می کنند که البته این چیز خوبی است اگر قرار بود همه موفق شوند که همه ما میلیونر بودیم. ۲۰ درصد دیگر تا یک سال ادامه می دهند و سپس در ناامیدی ریسک هایی می کنند که مطمئنا حسابشان را نابود می کند که البته این اتفاق می افتد. و چیزی که ممکن است شما را شگفت زده کند این است که ۲۰ درصد دیگر حدود ۳ سال در این بازار باقی می مانند و فکر می کنند که دیگر به نقطه امن رسیدند ولی حتی بعد از ۳ سال تنها ۵ تا ۱۰ درصد باقی می مانند و شروع می کنند به کسب درآمد واقعی و ثابت.
به هر حال اینها آمار واقعی هستند، نه حدس هایی که از ذهنم آمده، پس اگر ۳ سال است که در بازار هستید فکر نکنید که دیگر به نقطه امن رسیدید.
افراد زیادی با من بر سر این زمان ها بحث کردند، و نکته جالب اینکه هیچکدامشان بیشتر از ۳ سال معامله گری نکردند، اگر شما فکر می کنید که بیشتر می فهمید از کسی که بیشتر از ۵ سال است که معامله گری می کند بپرسید چه مقدار زمان برده تا معامله گر حرفه ای شوید. مسلما استثناهایی هم وجود دارد ولی من تا به حال ندیدم.
در نهایت شما شروع به بیرون آمدن از این مرحله می کنید. شما احتمالا بیش از آن چیزی که فکرش را می کردید از زمان و پول صرف آن کردید. احتمالا ۲ یا ۳ حساب بزرگ را از دست داده اید و چند بار رهایش کردید ولی معامله گری دیگر در خون شماست.
یک روز، در یک لحظه شما وارد مرحله سوم می شوید.
گام سوم: لحظه اکتشاف
در پایان مرحله دوم شما شروع می کنید به فهمیدن اینکه، چیزی که تفاوت ایجاد می کند سیستم معاملاتی شما نیست. شما می فهمید که حتی با یک میانگین حرکتی ساده هم می توان پول درآورد اگر از لحاظ روانی و مدیریت سرمایه درست عمل کنید. شما شروع می کنید به خواندن کتاب هایی در زمینه روانشناسی معامله گری و شخصیتی که در آن کتاب ها بیان می شود را در خود می بینید و نهایتا لحظه اکتشاف فرا می رسد.
لحظه اکتشاف باعث ایجاد ارتباط نورونی جدید در مغز می شود. شما ناگهان می فهمید که نه شما و نه هیچ کس دیگر نمی تواند به درستی پیش بینی کند ۱۰ ثانیه دیگر چه اتفاقی در بازار می افتد چه برسد به ۲۰ دقیقه دیگر.
با توجه به درک این موضوع، شما دیگر برایتان مهم نیست دیگران چه فکری می کنند، این خبر خاص چه تاثیری می گذارد، و آن اتفاق چه تغییری در بازار ایجاد می کند. شما تبدیل به شخصی مستقل با روش معاملاتی خاص خود می شوید.
شما شروع به کار کردن با تنها یک روش معاملاتی می کنید که در وجودتان ذوب شده، احساس خوشحالی می کنید و حد ریسک خود را تعیین می کنید.
شما شروع می کنید به انجام هر معامله ای که سیستم معاملاتی به شما نشان می دهد و درصد موفقیت خوبی هم دارد. وقتی معامله در ضرر می رود شما عصبانی نمی شوید چرا که می دانید شما نمی توانید ۱۰۰ درصد درست پیش بینی کنید، و ایراد از شما نیست. معامله بعدی یا معامله بعد از آن درصد موفقیت بیشتری دارد چرا که شما میدانید سیستمتان کار می کند.
بررسی موفقیت تک تک معاملات را متوقف می کنید و شروع به نگاه به نتایج هفتگی یا ماهیانه می کنید چرا که می دانید یک معامله ضرر ده باعث نمی شود که سیستم معاملاتی آیا ارزش دارد که معامله گر فارکس شویم ؟ شما ضعیف باشد.
شما در یک لحظه می فهمید که معامله گری تنها در مورد یک موضوع است – ثبات در لبه معاملاتی شما (فراچارت: اصطلاح trading edge را خیلی ساده بخواهیم تعریف کنیم به معنای شرایط و استراتژی ورود و خروج از معاملات می باشد) و نظم در انجام همه معاملاتی که سیستم معاملاتی شما سیگنال می دهد چرا که احتمال موفقیت به نفع شماست.
در مورد مدیریت سرمایه، لوریج مناسب، ریسک و غیره می آموزید و در این زمان کاملا در آن حل می شوید و یک سال قبل را بیاد می آورید که افرادی همین نصیحت ها را با خنده به شما می کردند. آن زمان شما آماده نبودید، ولی الان هستید. لحظه اکتشاف زمانی حاصل می شود که شما واقعا بپذیرید که نمی توانید بازار را پیش بینی کنید.
گام چهارم: شایستگی خودآگاه
شما هر زمان که سیستمتان می گوید وارد معامله می شوید. شما ضرر را به راحتی همانند زمانی که سود می کنید می پذیرید.
می گذارید معاملات در سودتان به سوی هدف تعیین شده بروند و ریسک هایش را هم می پذیرید چرا که می دانید سیستمتان بیشتر سود می دهد تا ضرر و وقتی معامله در ضرر می رود شما به راحتی آن را می بندید.
شما الان در نقطه ای هستید که در اکثر روزها سر به سر هستید، شما هفته هایی دارید که ۱۰۰ دلار سود کردید و هفته هایی که ۱۰۰ دلار ضرر کردید – به طور کلی سر به سر هستید و ضرر نکردید. شما اکنون آگاه هستید که معاملاتی انجام میدهید که عموما خوب هستند. شما هنوز باید روی سیستمتان کار کنید ولی همین طور که ادامه میدهید شما شروع می کنید به اینکه به صورت ثابت بیشتر سود کنید تا ضرر.
روز را با ۲۰ دلار سود شروع می کنید، در ادامه ۳۵ دلار ضرر می کنید و هیچ احساس ناراحتی از آن ندارید چرا که می دانید دوباره این پول به شما بر می گردد. شما حالا شروع می کنید به پول درآوردن هر هفته به صورت ثابت، یک هفته ۲۵ دلار، یک هفته ۵۰ دلار و …
این مرحله حدود ۶ ماه طول می کشد .
گام پنجم: شایستگی ناخودآگاه
دیگر همه چیز عالی است. درست مانند رانندگی کردن، هر روز پشت میزتان می نشینید و معامله می کنید. شما همه چیز را به صورت ناخودآگاه انجام می دهید. در حالت اتوماتیک قرار گرفته اید. شما شروع می کنید به انجام معاملات بزرگ و در یک روز ۲۰۰ پیپ میگیرید و این شما را بیشتر از اینکه یک پیپ گرفته باشید خوشحال نمی کند.
شما افراد تازه کار را در فروم ها می بینید که داد می زنند: “برو دلار برو” مثل اینکه سوار بر اسب هستند و می خواهند مسابقات ملی را برنده شوند. شما خودتان را در آن ها می بینید البته خیلی سال پیش.
این است سر منزل مقصود در معامله گری، شما در کنترل احساسات خود استاد شده اید و حالا یک معامله گر موفق هستید با حسابی که به سرعت در حال افزایش است.
معامله گری دیگر برای شما هیجان انگیز نیست، در واقع می توان گفت کمی خسته کننده است، مانند هر چیز دیگر در زندگی که در آن استاد می شوید و یا به عنوان شغل انجام می دهید، بعد از مدتی خسته کننده می شود. شما دارید کارتان را انجام می دهید.
شما تمام مدت به دنبال اصلاح سیستم معاملاتی خود هستید که بیشترین سود را ببرید در حالی که ریسک خود را افزایش نمی دهید. سیستم معاملاتی شما تغییر نمی کند، فقط در حال بهتر شدن است. این همان چیزیست که به آن می گویند: “شهود”.
شما حالا با سری برافراشته می توانید بگویید که یک معامله گر حرفه ای هستید، البته در واقع انقدر هم برایتان مهم نیست که به همه بگویید چرا که این هم یک شغل است مانند شغل های دیگر.
امیدوارم از خواندن این مقاله که سفری بود به ذهن یک معامله گر لذت برده باشید و همچنین نکات مفیدی به دست آورده باشید.
به یاد داشته باشید تنها ۵ درصد موفق می شوند، ولی دلیل آن توانایی آنها نیست بلکه پافشاری آنها و توانایی آنها در تغییر ادراک و الگوهای قدیمی است چرا که با تجربه ای جدید مواجه می شوند که کاملا با تجربیات و الگوهای قدیمی شکل گرفته در مغزشان متفاوت است.
بازندگان افرادی هستند که می خواهند سریع پولدار شوند ولی بعد از حضور در بازار بعد از ۶ ماه چشم بندی به چشم خود می زنند که نمی توانند واقعیت ها را ببینند، و می گویند من به این روش می خواهم ببینم و همین درست است و حاضر به پذیرش اطلاعاتی که باعث تغییر دیدگاهشان میشود، نیستند.
من خوشحالم که به شما بگویم که من هم با طرز تفکر “پولدار شدن سریع” وارد معامله گری شدم. ولی الان معامله گری را “پولدار شدن آهسته” می بینم.
اگر شما به فکر رها کردن معامله گری هستید من فقط یک نصیحت برای شما دارم:
از خودتان بپرسید: “چند سال حاضر هستی به دانشگاه بروی اگر بدانی در آینده شغلی خواهی داشت که در نهایت سالانه یک میلیون دلار درآمد دارد؟”
ارز آوری خوراک فارکس است اما به یک شرط/ ۹۵درصد فعالان بازار جهانی فارکس ضرر میکنند
فارکس بازی با دوگانگیهای زیاد برای اقتصاد کشور که در صورت ورود آگاهانه میتواند ارزآوری خوبی برای کشور داشته باشد و در غیر این صورت جز خروج ارز و زیان چیزی نصیب سرمایهگذاران و اقتصاد کشور نمیکند.
بازار؛ گروه بورس: «خرج به دلار، درآمد به ریال» واقعیتی که در ایران در حال رخ دادن است. تمامی اجناس در کشور حتی خرید فروش خاک که نه مواد اولیه آن خارجی است و نه وارداتی به دلار محاسبه میشود. کاهش ارزش پول ملی در برابر دلار توان و رمق را از مردم گرفته تا جایی که تنها چیزی که در سفره مردم مانده همان یک تکه نان است. تکرار واقعیت معیشت مردم در رسانه تا درک آن مثل فاصله زمین تا ماه است. قرار نیست در این گزارش به بحث معیشت مردم بپردازیم بلکه به دنبال بررسی یکی از پیامدهای گسترش گرانی در جامعه یعنی تمایل مردم به کسب درآمد ارزی هستیم.
حفظ ارزش سرمایه یکی از مقولههای منطقی در دوران تورم است که برخی با خرید دلار، سکه و خودرو و برخی با ورود به بازارهای سرمایه تلاش میکنند ارزش سرمایه خود را حفظ کنند. در همین بین هم بازارهای وجود دارد که با توجه به کاهش ارزش پول ملی مدتی است مورد استقبال قشر اندکی از عموم مردم قرار گرفته است. فارکس(بازار تبادل ارز خارجی) یکی از بازارهای مدرن و جدیدی است که به گفته منابع مختلف روزانه چندین هزار میلیارد دلار در آن جابه جا میشود. با یک سرچ ساده در اینترنت میتوانید اطلاعات زیادی در مورد فارکس به دست بیاورید اما به طور کلی فارکس یک بازار الکترونیکی است که در آن افراد باهم مبادلات ارزی میکنند، یعنی یک فرد در آن مثلا دلار را با یورو مبادله میکند. هرچند ماهیت معاملات فارکس، خارج از بورس (OTC) است. اما مراکز اصلی تجارت ارز به ترتیب در لندن، نیویورک و توکیو قرار دارد و بانکها از سراسر جهان در این معاملات شرکت میکنند.
سیستم انجام معاملات در این بازار هم تقریبا شبیه بورس است، افراد برای ورود به این بازار باید یک کارگزاری را انتخاب کنند تا معاملات از طریق آنها صورت بگیرد، اما تفاوت آن این است که این کارگزاریها بیشتر به صورت مجازی است و ممکن است حقیقتی در بازار واقعی نداشته باشند. درآمد به دلار یکی از بهانههای ورود افراد به این بازار بین المللی هست و همین وسوسه سبب شده که برخی با همان سب و سیاقی که به بازار بورس ایران وارد شدند در آن سرمایهگذازی کنند.
مسئله شرعی فارکس
دلایل متعددی از نظر شرعی و حتی اقتصادی در مورد این معاملات در ایران آورده شده است. برخی ارز بری و ربوی بودن معالات را دلیلی بر معایب این معاملات عنوان کردند و برخی دیگر نبود عدم هویت کارگزار یا اشخاصی که در این بازار اقدام به انجام معامله میکنند را از جمله مسائلی میدانند که خطر زیادی برای معامله گرها دارد.
از نظر اسلام معامله باید به صورت دو طرفه باشد و در آن ضرر به هیچ کدام از دو طرف معامله وارد نباشد. برخی از مراجع عنوان کردند که این نوع معاملات نوعی قمار است و بسیاری از افراد سرمایه خود را در آن باختند.
مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید عباس موسویان دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در مورد معاملات در بازار فارکس گفته بود که اگر شکل ساده معاملات فارکس از نظر شرعی اشکالی ندارد؛ زیرا تمام شرایط معامله را داشته و در ضمن آن هم، شرطی که مخالف شرع باشد، قید نشده است. اما وی مشخص نبودن یا عدم هویت کارگزار بازار فارکس را یکی از دلایل مخالف خود با این معاملات میدانست. موسویان دلیل شرعی نبودن این معاملات این گونه بیان کرده بود که سود حاصله هیچ مبنای معامله واقعی ندارد و تنها برخواسته از بازی با اعداد و صفحه مجازی در اینترنت است. وی معاملات صوری آتی ارز و شرط بندی بر روی تفاضل قیمتهای ارز و همچنین پیش شرطهای در ضمن قرار داد را بر دلایل شرعی نبودن این بازار اضافه کرده است.
همان گونه که موسویان عنوان کرده اگر شکل ساده این بازار که در بانک مرکزی هم وجود دارد انجام شود از نظر شرعی مشکلی ندارد. موضوع اصلی که حتی رهبر انقلاب در استفتاء خود نسبت به بازار فارکس اشاره کرده بودند استفاده از اهرم این بازار است. نظر ایشان در مورد بازار فارکس به این شرح است «مبادله ارزی با ارز دیگر که همجنس هم نیستند چنانچه منع قانونی در میان نباشد اشکال ندارد و سود حاصله نیز حلال است ولی اعتبار دادن کارگزاران به سرمایه معاملهگر اگر به عنوان قرض دادن به معاملهگر باشد که قهراً همراه با دریافت سود است، در این صورت چنین معاملهای از طرف کارگزار برای معاملهگر صورت شرعی ندارد.»
این در حالی است که سایر مراجع از جمله آیت الله العظمی سیستانی، آیت الله العظمی صافی گلپایگانی، آیت الله العظمی مکارم شیرازی و آیت الله العظمی نوری همدانی به نوعی چنین معاملاتی را رد کردهاند.
اما بحث اعتبار چیست که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند؟ اهرم یا لوریج یک نوع وام بدون بهره هست که از طرف بروکر یا کارگزار در اختیار تریدر یا معاملهگر قرار داده میشود. تفاوت بین وام بانکی و اهرم در این هست که یک معامله گر فارکس میتواند هر زمان بخواهد به صورت رایگان از اهرم معاملاتی استفاده کند و نیازی به پرداخت بهره نیست. به عنوان مثال فرض کنید که شما در حساب خود فقط ۱۰۰ دلار دارید و با این مقدار پول نمیتوانید معامله خوبی انجام دهید در این مواقع یک بروکر یا کارگزاری یک اهرم ۱:۱۰۰۰ در اختیار شما قرار میدهد این یعنی ۱۰۰ دلار شما در عدد ۱۰۰۰ ضرب میشود و شما می توانید تا ۱۰۰هزار دلار در فارکس معامله کنید.
کارشناسان و فعالان این بازار از اهرم به نام «تیغه دو لبه» یاد میکنند. هرچند اهرم احتمال سود دهی بالا دارد اما همان قدر هم خطرناک است و حتی سبب از دست رفتن کل سرمایه اولیه فعالان بازار فارکس میشود. صاحبنظران بازار همیشه پیشنهاد کردند که حرفهای ها هم در این بازار ممکن است سرمایه خود را با استفاده از چنین ابزارهای از دست بدهند.
از نظر اسلام در معامله نباید هیچ یک از طرفین ضرر کنند به همین منظور است که مراجع نسبت به زیان وارد شده در این بازار اخطار میدهند. در کل تبادلات ارزی و سود حاصل از این اختلاف از نظر شرعی مشکلی ندارد و به نوعی همان کار صرافی را در اینترنت انجام میدهد. این بازار همانند سایر بازارها دارای معایب و مزایای برای فعالان خود دارد. در زیر مجموع برآیند نظرات کارشناسان در این رابطه را آمده است.
مزایا فارکس
۲۴ ساعته بودن آن به دلیل به پیوسته بودن شبکه بانکی تمام جهان که از ابتدا تا انتهای هفته امکان دسترسی و انجام معامله وجود دارد. نقد بودن بالا؛ این ویژگی از ویژگیهای منحصر به فرد این مارکت محسوب میشود و هر زمان بخواهید میتوانید خرید و فروش داشته باشید.
دوطرفه بودن بازار؛ این ویژگی در واقع سبب میشود چه در مارکت نزولی و چه در مارکت صعودی در صورت داشتن پلن معاملاتی درست کسب سود کنید. در گیر نبودن کل سرمایه؛ در واقع تریدر یا معامله گر با مدیریت ریسک مجبور نیست بطور یک دفعه در یک معامله کل سرمایه را درگیر کند به عنوان مثال میتواند از کل سرمایه ۱۰ درصد یا ۵ درصد درگیر کنید.
معایب فارکس
همان گونه که باز بودن ۲۴ ساعت بازار یک مزیت است میتواند به همان مقدار هم جزو معایب به حساب آورد. باز بودن ۲۴ ساعته این بازار می تواند باعث اور ترید یا معامله بیش از حد بشود که برای معامله گر تازه کار بسیار خطرناک است.
استفاده از اهرم معاملاتی نیز بسیار خطرناک خواهد بود اگر تریدر بدونه در نظر گرفتن مدیریت سرمایه و ریسک کار کند که باعث کال شدن یا همان از دست رفتن کل سرمایه معامله گر میگردد. قیمت گذاری پیچیده؛ روابط بسیار پیچیدهای برای قیمت گذاری در بازار فارکس وجود دارد که سبب میشود نوسانات مختلفی در این بازار شاهد باشیم که از جمله میتوان تاثیرات سیاستهای جهانی و منطقه ای، شرایط اقتصادی در جهان، رابطه بین نفت طلا و دلار در لحظه بر قیمتگذاری در بازار فارکس اشاره کرد.
خروج یا ورود ارز به کشور؟
یکی از مباحثی که دارای دوگانگی است بحث ورود یا خروج ارز از کشور است. برخی از کارشناسان مدعی هستند آیا ارزش دارد که معامله گر فارکس شویم ؟ که فارکس باعث خروج ارز از کشور میشود اما در کنار آن فعالان این بازار بر این باورند که اگر به درستی در این بازار فعالیت کنید نه تنها خروج ارزی ندارد بلکه سبب ارزآوری به کشور هم میشود.
پاسخ این سوال را از امیر آبادی کارشناس فارکس پرسیدم، وی گفت: به هر حال در این بازار اگر خطا کنید، حتما پول از دست خواهد رفت و این یعنی خروج ارز از کشور، ولی با مدیریت خوب در این بازار میتوان، افقهای بسیار روشنی را برای اقتصاد کشور دید. به گفته او یکی از بازار ارزآوری به کشور میتوان با آن تحریمها را دور زد فارکس است. در کل هر کاری بدون علم و اطلاع ضرر به افراد ضرر خواهد زد.
در کل میتوان به این نتیجه رسید که خود بازار فارکس در صورتی که با آموزش وارد آیا ارزش دارد که معامله گر فارکس شویم ؟ آن شوید میتواند برای شخص سودآوری خوبی داشته باشد اما مسئله استفاده از اهرم این بازار است که فرد را دچار وسوسه میکند و ممکن است پول خود را به یکباره از دست بدهد. بازارهای نوین مالی در کنار این که میتواند یک پتانسیل برای سودآوری و حتی کشور باشند، میتوانند دچار زیان برای شخص و حتی اقتصاد کشور هم باشند، به همین منظور توصیه میشود افرادی که تمایل ورود به این بازارها را دارند بدون آگاهی در این بازارها ورود نکنند.
اصطلاح لیکویید شدن به چه معناست؟
یکی از اصطلاحاتی که در مسیر که هر تریدر با آن آشنا می شود لیکویید شدن است. لیکویید شدن به درجه ای اشاره دارد که در آن، یک دارایی میتواند بدون اینکه تاثیری بر ثبات قیمت کلی آن داشته باشد، به سرعت خریده یا فروخته شود.
لیکویید به معنای تبدیل دارایی ها به پول نقد یا معادل وجه نقد از طریق فروش آنها در بازار آزاد است. لیکویید شدن نیز اصطلاحی است که در مراحل ورشکستگی مورد استفاده قرار می گیرد که در آن واحد اقتصادی تصمیم می گیرد یا توسط یک قضاوت قانونی یا قرارداد مجبور می شود دارایی ها را به شکل پول نقد تبدیل کند.
لیکویید شدن در صرافی بایننس
بسیاری از صرافیهایی که معاملات مشتقه بیت کوین را ارائه میدهند، از لیکویید شدن یا صفر شدن اکانت معاملاتی تریدرها سود بسیار زیادی بدست میآورند. صرافی بایننس یکی از بزرگترین صرافی های ارز دیجیتال بوده که معاملات فیوچرزبیت کوین را ارائه میدهد. معامله گران با تنظیم قیمت حد ضرر در خرید و فروش هایشان به راحتی میتوانند از لیکویید شدن جلوگیری کنند.
بسیاری از تریدرها و فعالان بازار دقیقا نمیدانند که صرافی ها در بازار مشتقه، چگونه ریسک خود را مدیریت میکنند. برای مثال، در معاملات فیوچرز بیت کوین همواره دو دسته معامله گر وجود دارند. افرادی که سفارش Long داشته و دسته دیگر سفارش Short باز کردهاند. تقریبا همه افراد معتقدند که صرافی بایننس سود برندگان را از ضرر بازندگان تامین میکند. اما موضوع به این سادگی نیست. در این میان تکلیف تریدرهایی که قیمت لیکویید آنها فعال شده چه خواهد شد؟ اگر میزان سود افراد پیروز از زیان افراد بازنده بیشتر شود، سود این افراد از کجا تامین خواهد شد؟
هر صرافی یک صندوق بیمه ایجاد کرده است تا در مواقعی که بازار نوسانات شدیدی دارد به معامله گران خود این اطمینان را بدهند که سود آنها پرداخت خواهد شد. برای مثال، صرافی بیتمکس –علیرغم نوسانات شدید قیمت بیت کوین، صندوق بیمه با دارایی تقریبا ثابتی را تامین کرده و این اطمینان را به معامله گران خود میدهد که در صورت نوسانات شدید قیمت و لیکویید شدن تریدرها در معاملات فیوچرز سود معامله گران پیروز را پرداخت خواهد کرد.
نمودار بالا دارایی بیمه صرافی بیت مکس را نشان میدهد. همانطور که در تصویر مشخص است، حتی پس از ریزش بسیار شدید قیمت بیت کوین مقدار این دارایی تقریبا ثابت باقی مانده است. در این ریزش بازار نزدیک به 1 میلیارد دلار از سرمایه تریدرها در بازار فیوچرز نابود شد. با وجود چنین نوسان شدیدی در بازار و لیکویید شدن تعدادبسیار زیادی از معامله گران، میبینیم که مقدار سرمایه این صندوق بیمه تغییر چندانی نکرده است.
یک معامله گر قرارداد طولانی را با 100.00 دلار امضا می کند ، با قیمت انحلال 99.50 دلار و ورشکستگی 99.00 دلار. معامله گر لیکویید می شود و موتور معاملاتی با قیمت محدود 99.00 دلار (قیمت ورشکستگی) سفارش فروش محدود می دهد. حکم لیکویید99.25 دلار است. صندوق بیمه اکنون 0.25 دلار درآمد دارد.
یک معامله گر دیگر قرارداد طولانی را با 100 دلار با قیمت انحلال 99.5 دلار و ورشکستگی 99.00 دلار منعقد می کند و موتور معاملاتی با قیمت محدود 98.75 دلار سفارش فروش محدود می دهد. این از قیمت ورشکستگی 99.00 دلار منهای کمک مالی صندوق بیمه 0.25 دلار محاسبه می شود. موتور بازرگانی از صندوق های بیمه موجود برای ارائه سفارش با قیمت محدود تر استفاده می کند. حکم لیکوییدبا قیمت 98.75 دلار پر می شود. صندوق بیمه اکنون 0 دلار دارد و از ADL جلوگیری شده است.
ساز و کار قیمت لیکویید شدن در معاملات فیوچرز بیت کوین
هنگامی که یک پوزیشن معاملاتی لیکویید میشود، مدیریت ریسک آن معامله بر عهده صرافی خواهد بود؛ برای انجام اینکار چند راه وجود دارد. بیشتر صرافی ها برای مدیریت ریسک چنین معاملاتی، تصمیم به ایجاد “صندوق بیمه” میکنند. برای مثال صرافی بایننس برای مدیریت ریسک معاملات لیکویید شده در بازار فیوچرز بیت کوین اقدام به تشکیل این صندوق کرده و از طریق آن، ریسک این معاملات را مدیریت میکند. همچنین به مشتریان خود این اطمینان را میدهد که سود آنها در هر شرایطی پرداخت خواهد شد.
نکته قابل توجه این است که این صندوقها، از محل لیکویید شدن حساب های معاملاتی بیشترین بهره را برده و از این جهت این اتفاق به نفع صرافی ها خواهد بود. اما این مسئله به راحتی توسط تریدرها قابل کنترل است. تریدرها به راحتی میتوانند با تنظیم حد ضرربرای تمامی معاملات، مانع ازفعال شدن قیمت لیکویید توسط صرافی شوند. اما بسیاری از معامله گران این نکته را توجه نمیکنند. انتخاب حد ضرر در معاملات فیوچرز و اسپات مخصوصا در مورد بیت کوین به دلیل نوسانات بسیار بالا، باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
اجازه دهید نگاهی به درآمد صرافی بیتمکس – Bitmex داشته باشیم. صرافی بیتمکس از محل لیکویید شدن کاربرانش حدود 330 میلیون دلار بدست آورده است.
استراتژی معاملاتی معکوس چیست؟
آیا بهتر است در بورس اوراق بهادار سهامی که در حال رشد است را خریداری کنیم و با روند آن همراه شویم؟ یا اینکه اخبار و اطلاعات قبلاً اثر خود را بر بازار گذاشته، رشد و روند صعودی ازدسترفته است و باید برخلاف جهت سایرین حرکت کرد؟ آیا سرمایهگذاران همیشه به اطلاعات و اخبار جدید بهصورت منطقی واکنش نشان میدهند؟ بهترین سرمایه گذاری چیست؟
قصد داریم در این مطلب از بلاگ بآشگاه مشتریان کارگزاری آگاه، پاسخ این سؤالات را با دو استراتژی متفاوت در سرمایهگذاری با عنوان استراتژی سرمایهگذاری مومنتوم (شتاب) و استراتژی سرمایهگذاری معکوس بررسی کنیم.
در این مطلب عناوین زیر را بررسی خواهیم کرد:
استراتژی معاملاتی مومنتوم در چیست؟
سرمایهگذاران با دلایل متفاوتی وارد یک سرمایهگذاری میشوند. زمانی که یک روند در بازار شکل میگیرد، افراد زیادی در آن نقش دارند. بسیاری از افراد زمانی که بازار دارای روند قطعی میشود، تصمیم به ورود و شروع سرمایهگذاری میگیرند. شعار این افراد این است که “روند دوست شماست” یا ” سوار بر روندها شوید”.
این همان استراتژی معاملات مومنتوم است و اساس آن از علم فیزیک نشاءت میگیرد. این اصل بیان میکند: یک جسم در حال حرکت گرایش دارد که همچنان در حرکت باقی بماند، مگر اینکه نیرویی از خارج بر آن وارد شود (قانون اول نیوتن). مفهوم این قانون در بازار سرمایه این است که یک روند تمایل دارد به حرکت نزولی یا صعودی خود ادامه دهد، مگر اینکه یک نیروی بزرگتر از روند که بر آن غالب است، باعث تغییر روند شود.
کسانی که بر اساس استراتژی مومنتوم معامله میکنند، اغلب معاملاتشان در جهت بازار است و معتقدند که رشد منفی یا مثبت گذشته سهم، در آینده نیز بهاحتمال قوی ادامه خواهد داشت. در این استراتژی معاملاتی، سهامی که بازده و عملکرد خوبی ندارند فروخته شده و سهام با بازدهی و عملکرد بهتر نگهداری و خریداری میشود؛ زیرا این اعتقاد وجود دارد که سهام با عملکرد خوب، بهاحتمال قوی عملکرد خوب خود را در میانمدت حفظ خواهد کرد.
استراتژی معاملاتی معکوس چیست؟
بر اساس استراتژی معاملاتی معکوس، بازار سرمایه نسبت به اخبار و اطلاعات جدید، واکنش بیشازحد نشان میدهد. اغلب تحقیقات انجامشده نیز وجود این واکنش بیشازاندازه را تأیید کرده است.
واکنش بیش از اندازه به اطلاعات
سرمایهگذاران نسبت به اطلاعات و اخبار مثبت مربوط به شرکت، بیش واکنشی (واکنش بیشازاندازه) نشان داده و با ایجاد تقاضای بالا برای سهام آن شرکت، باعث میشوند قیمت سهام بالاتر از قیمت واقعی خود افزایش یابد. همچنین در هنگام انتشار اخبار و اطلاعات منفی درباره یک شرکت، سرمایهگذاران واکنش منفی بیشازحدی به این اطلاعات میدهند و موجب افزایش عرضه نماد موردنظر شده و درنتیجه قیمت آن سهم به پایینتر از ارزش واقعی خود میرسد.
پس از بیش واکنشی (واکنش بیشازحد مثبت یا منفی) به اطلاعات کوتاهمدت، قیمت سهام در بلندمدت تعدیل و اصلاح میشود. بهعبارتدیگر، سرمایهگذاران در بلندمدت به اشتباه خود پی برده و با افزایش یا کاهش عرضه، قیمت سهم تغییر مییابد. افرادی که به استراتژی معکوس اعتقاد دارند، بر این باورند که اکثریت بازار اشتباه میکنند و روندهای فعلی بهزودی تغییر خواهد کرد. بنابراین برای دست یافتن به بازدهی، باید شجاعت حرکت برخلاف جهت بازار و انجام معامله را داشت و پس از آن با صبوری، سهامداری کرد. سپس این افراد پس از کسب بازدهی از سهام با عملکرد خوب، این سهام را میفروشند و یک سهام دارای روند نزولی را برخلاف اعتقاد عموم بازار خریداری میکنند. لازم به ذکر است سرمایهگذارانی که به استراتژی معکوس باور دارند، همیشه برخلاف نظر عموم و روند بازار حرکت نمیکنند. بهعنوان مثال وقتی یک سهم بهطور مرتب صعود کرده و به قلههای بالاتری میرسد، به این معنی نیست که سرمایهگذاران طرفدار استراتژی معکوس، نسبت به آن سهم همچنان واکنش معکوس نمایش میدهند. بلکه این سرمایهگذاران به دنبال سهامی هستند که تصور عموم این است که در آن سهم روندی وجود ندارد.
افرادی که استراتژی معکوس در سرمایه گذاری دارند، چگونه عمل میکنند
سرمایهگذار ابتدا به بررسی اخبار بازار و شرکتها میپردازد. بر مبنای اطلاعات کسبشده، تمایل و اقبال بازار را به دست میآورد. بر مبنای روند غالب بازار رفتار سرمایه گذاری معکوس را در پیش میگیرد.
روش معاملات این سرمایه گذاران به این صورت است که درصورتیکه مشاهده کنند قیمت یک سهم در حال افزایش است، اما تعداد خریداران کمی برای آن وجود دارد، پتانسیل سودآوری آن سهم را در نظر میگیرند. تصمیمات یک سرمایهگذار در سرمایهگذاری معکوس با توجه به بررسی نظر و تمایل بازار، مشاهده نسبت سفارشات خرید و فروش و همچنین استفاده از دانش شخصی تصمیم به معامله اتخاذ میشود.
قوانین استراتژی سرمایهگذاری معکوس چیست؟
۵ گام یا قانون کلی برای استفاده از استراتژی سرمایه گذاری معکوس:
قانون ۱: وقتی روزنامهها و اخبار به آن موضوع پرداختند، همهچیز را تمامشده بدانید.
شاید این موضوع برای روزنامهنگاران مطلوب نباشد؛ اما زمانی که اخبار یک موضوع، در سطح گستردهای در رسانهها منتشر میشود، دیگر برای سرمایهگذاری ارزشی ندارد و آن خبر بیفایده است. با توجه به اینکه اخبار در کسری از ثانیه باعث تغییر قیمت یک سهام یا دارایی میشود، زمان استفاده از اخبار برای تصمیم به سرمایهگذاری حائز اهمیت میشود. درنتیجه تصمیمگیری بر اساس اخبار صفحه اول روزنامه فردا صبح یا اخبار امشب تلویزیون یا مطلبی در سایت خبری موجب کسب بازدهی نخواهد شد. چراکه قبل از اینکه حتی خبر منتشر شود، قیمت تغییر کرده است.
قانون ۲: وقتی همه در حال فروش هستند شما بخرید و وقتی در حال خرید هستند شما بفروشید.
طبق این قانون باید به دنبال خرید ارزان و فروش گران باشید. یعنی زمانی که اکثر بازار خریدار هستند، شما فروشنده باشید و برعکس. البته این قانون مورد تأیید همه افراد حرفهای بازار نبوده و بعضاً آن را خردمندانه نمیدانند.
قانون ۳: زمانی که درآمد افراد به حباب قیمت بستگی داشته باشد، هیچکس به وجود حباب اذعان نخواهد کرد.
معمولاً ازآنجاییکه افراد نمیتوانند از بین رفتن ناگهانی حباب قیمتی را بپذیرند، بازار وجود حباب را نادیده میگیرد. در زمان پدید آمدن حباب، افرادی که استراتژی معکوس برای معاملات خود دارند، هیچگاه هم مسیر با رفتار جمعی در بازار نمیشوند و اصطلاحاً در دام حباب قیمتی نخواهند افتاد.
قانون ۴: هیچگاه هیچ توصیهای را جدی نگیرید.
همه افراد در بازار نظر میدهند. در نظر داشته باشید که شما باید روی تحقیقات خودتان تکیه کنید؛ زیرا کسب بازدهی در بازار با گوش دادن به نظرات حاصل نمیشود و بازار اهمیتی نمیدهد که شما به نظرات یک فرد متخصص گوش دادهاید، بلکه بازار راه خود را میرود.
بازدهی از بازار فقط زمانی حاصل میشود که تحلیل و تحقیق درستی انجام داده باشید.
قانون ۵: چیزی که برای شما واضح است را دیگران درک نخواهند کرد.
اگر شما استراتژی معاملاتی معکوس را برای انجام معاملات خود در پیش دارید، نمیتوانید انتظار داشته باشید افراد دیگر در بازار این دیدگاه شما را درک کنند. چراکه مدتزمانی طول میکشد تا به خروجی موردنظرتان برسید و از استراتژی معاملاتی خود بازدهی کسب نمایید.
سخن آخر
ممکن است استراتژی سرمایه گذاری معکوس، پتانسیل کسب سود بالایی داشته باشد؛ چراکه افراد معتقد به این شیوه معاملاتی، باور دارند نظرات افراد و اقدامات معاملاتی آنها میتواند متفاوت باشد؛ بنابراین اگر برخلاف جریان رفتار سرمایهگذاران عمل کنیم، امکان کسب سود بالاتر میرود.
از سوی دیگر در نظر داشته باشید، جریان نقدی در معاملهای کسب میشود که بر اساس روند مشخصی صورت پذیرفته باشد. پتانسیل کسب بازدهی بالاتر در استراتژی معکوس زمانی کاربرد دارد که بتوان یک علامت یا نشان قطعی برای تأیید بازگشت روند بازار پیدا کرد.
برخی از افرادی که با استراتژی سرمایهگذاری معکوس کار میکنند، موفقیت زیادی کسب کردهاند؛ ولی این کار بهراحتی ممکن نیست. افراد موفق در این استراتژی باید تحقیق بسیار دقیقی انجام دهند و همچنین به کاری که در انجام آن هستند اعتماد و اعتقاد بالایی داشته باشند.
نظر مراجع معظم تقلید درباره معامله در بازار فارکس
حوزه/ حجت الاسلام صالحی با تشریح شرایط بازار فارکس و احتمال وجود معاملات صوری، غیرشرعی و ربوی در این بازار به بررسی حکم شرعی فعالیت در فارکس پرداخت.
به گزارش خبرگزاری «حوزه» از اصفهان به نقل از روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان، حجت الاسلام امیر صالحی، کارشناس فقه و مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان به بررسی حکم شرعی معامله و فعالیت در بازار فارکس پرداخت.
وی با بیان اینکه به زبان ساده «فارکس» بورس بین المللی تجارت ارز می باشد، اظهار کرد: بازار فارکس بازاری است که در آن ارزهای مختلف نظیر ریال، دلار، یورو، پوند، ین و دینار معامله می شوند.
این مبلغ تصریح کرد: در این بازار یک ارز را توسط ارز دیگری معامله می کنند و کسی که قصد معامله دارد اگر احساس کند که ارزش ارزی در حال افزایش است آن ارز را خریداری می کند و هنگامی که ارزش آن افزایش یافت به فروش آن می پردازد و یا ارز گران را فروخته و پس از ارزان شدن مجدداً خریداری می کند و از این راه سود می برد.
اشکالات بازار فارکس
حجت الاسلام صالحی در ادامه خاطرنشان کرد: آنچه امروزه به عنوان «بازار فارکس» در اینترنت مطرح است دارای اشکالاتی است که موجب حرمت و عدم جواز این نوع معاملات شده است، نخستین اشکال این است که بسیاری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند و پایگاه یا وبلاگی به این نام برای خود ایجاد کرده اند دارای هویت مشخصی نیستند و هدف آنها از این کار صرفاً کلاه برداری است و با این شیوه به تطمیع مردم پرداخته و سرمایه آنان را غارت کرده و چون محل معلومی ندارند، مال باخته هیچ راهی برای استیفاء حق خود نخواهد داشت و همه سرمایه خود را از دست خواهد داد.
مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: اشکال دیگر بازار فارکس این است که بعضی از سرمایه گذاری های در فضای مجازی یک نمایش صوری بیش نبوده و واقعیت ندارد زیرا آنان اموال سرمایه گذار را جای دیگری مثل قاچاق و نظیر آن سرمایه گذاری کرده اند. این قسم از معاملات فارکس قطعا شرعی نیست زیرا جدای از اشکالات دیگر به شرط سرمایه گذار که صاحب مال است و شرط کرده که سرمایه اش در خرید و فروش ارز به کار گرفته شود عمل نشده است.
شرط حرام معامله را باطل میکند
وی ادامه داد: بخش دیگری از کسانی که خود را در محیط اینترنت به عنوان کارگزار بازار فارکس معرفی می کنند اگر چه دارای هویت مشخصی هم باشند و حقیقتاً هم معامله ارز انجام می دهند اما در ضمن قرار داد خود با صاحبان سرمایه شرط هایی مطرح می کنند که آن شرط ها خلاف شرع است، مثل اینکه شرط می کنند در زمانهایی که معامله ای در کار نیست این سرمایه را به صورت ربوی به بانک یا مؤسسه ای قرض داده و سود دریافت کنند.
حجت الاسلام صالحی با بیان اینکه شرط حرام موجب بطلان معامله میشود، اظهار کرد: بنابراین کار کردن با چنین بازاری نیز حرام است، بنابراین معاملات فارکسی که امروزه از طریق اینترنت انجام گیرد اگر تمام شرایط معامله در آن رعایت شود یعنی هم هویت کارگزار احراز شود و هم اطمینان حاصل شود که کارگزار مطابق خواست صاحب سرمایه معاملات را مترتب میکند و از جهت قوانین کشوری نیز مقررات ورود و خروج سرمایه رعایت شود و قراردادهای جانبی نیز مشروع باشد، شرعاً جایز است.
نظر مراجع معظم تقلید پیرامون فارکس
این کارشناس فقه و احکام شرعی در ادامه به بررسی فتاوای مراجع معظم تقلید پیرامون بازار فارکس پرداخت و گفت: حضرت آیت الله خامنهای در پاسخ به این سؤال که معامله در بازار فارکس چه حکمی دارد میفرمایند: بطور کلی صحت معاملات در بازار فارکس متوقف بر رعایت ضوابط شرعی و قانونی است.
وی در ادامه افزود: بنا به گفته برخی کارشناسان، کارگزاران بازار فارکس دو دسته اند، دسته اول که اکثر مدعیان کارگزاری از این دسته اند، صرفا یک صفحه مجازی در فضای اینترنت تشکیل داده اند و حضور واقعی در بازار ارز ندارند، این گروه پول مشتریان را دریافت و برای اهداف و برنامههای خود استفاده میکنند و فقط یک صفحه اینترنتی برای مشتری اختصاص می دهند که مشتری در آن مشغول معاملات به ظاهر ارزی میشود، بنابراین معاملات انجام شده غیر واقعی و باطل است و موجب ملکیت درآمد حاصله نمی شود.
حجت الاسلام صالحی خاطرنشان کرد: دسته دوم کارگزاران واقعی هستند که حضور واقعی در بازار ارز دارند و با پول مشتری اقدام به خرید و فروش ارز میکنند، که با رعایت ضوابط شرعی و قانونی، فی نفسه اشکال ندارد، ولی باید توجه شود که معاملات باید به صورت واقعی و خرید و فروش ارز باشد، بنابراین اگر کسب درآمد براساس پیش بینی نوسانات قیمت ارز باشد مشروع نیست. معاملات اهرمی، که با اعتبار گرفتن از کارگزار انجام می شود، اگر ماهیت قرض همراه با سود داشته باشد، ربا و حرام است.(استفتاء اختصاصی از دفتر مقام معظم رهبری به شمارهr5r9p6k).
مبلغ تخصصی دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تصریح کرد: حضرت آیت الله سیستانی پیرامون بازار فارکس اجازه ورود در چنین معاملاتی را نمیدهند، همچنین نظر حضرت آیت الله صافی گلپایگانی در خصوص بازار فارکس این است که از آنجایی که معامله در بازار مذکور صوری است و لذا معاملات واقعه در آن صحیح نمیباشد، حضرت آیت الله مکارم شیرازی نیز میفرمایند با توجه به اینکه فارکس شرایط شرعیه معاملات را ندارد جایز نیست و حضرت آیت الله نوری همدانی هم فتوا میدهند که بازار فارکس و معاملات آن صورت شرعی ندارد.
وی در پایان با تأکید بر ضرورت توجه مقلدان به فتاوای مراجع تقلید خود، اظهار کرد: با توجه به اشکالاتی که بازار فارکس دارد و به آن اشاره شد افراد در ورود به این بازار اینترنتی هوشیارانه عمل کرده و فریب ظاهر بزک کرده آن را نخورند و جهات شرعی آن را مورد توجه قرار داده تا انسان دچار معاملات حرام و باطل نشود.